Πεζοπορικά μονοπάτια

Οι κάτοικοι μέχρι και τη δεκαετία του 1980 χρησιμοποιούσαν ένα δίκτυο από μονοπάτια για τη μετακίνηση τους και τη μεταφορά αγαθών – συνήθως με μουλάρια. Το σύγχρονο οδικό δίκτυο έχει διαφορετική χάραξη με αποτέλεσμα τα παλιά μονοπάτια να έχουν διασωθεί.

Σήμερα τα μονοπάτια αποτελούν ένα μοναδικό τρόπο να δει ο επισκέπτης τη φυσική ομορφιά της αμοργού, να ανακαλύψει την ιστορία και τον πολιτισμό της Αμοργού, να δει χωριά, εκκλησίες, μνημεία και αρχαιολογικές περιοχές.

Τα μονοπάτια μπορεί να είναι από απλοί χωματόδρομοι ή λιθόστρωτα μονοπάτια ή μεγάλα και ευδιάκριτα μονοπάτια μέχρι δύσβατα μόνο για έμπειρους πεζοπόρους. Κάποιες διαδρομές είναι εύκολες και μικρές, ενώ άλλες είναι δύσκολες και πολύωρες, προσφέροντας ιδανικές συνθήκες για κάθε είδους πεζοπόρο.

Υπάρχουν πολυάριθμα μονοπάτια, αλλά ξεχωρίζουν οι ακόλουθες διαδρομές οι οποίες έχουν χαρτογραφηθεί και σηματοδοτηθεί:

Διαδρομή «Παλιά Στράτα»
Χώρα-Μονή Χοζοβιώτισσας-Κάψαλα-Ασφοντηλίτης-Ποταμός-Όρμος Αιγιάλης.
Η διάρκεια της διαδρομής είναι περίπου 4 ώρες και 15 λεπτά. Ξεκινά από τον ιστορικό οικισμό της Χώρας, συναντά την Μονή Χοζοβιώτισσας με την επιβλητική μορφή της, στη συνέχεια η διαδρομή συνεχίζεται προς τα Κάψαλα, όπου συναντά κανείς την Παναγία τη Θεοσκέπαστη. Αμέσως μετά το βυζαντινό μονύδριο του Αγ. Ιωάννη του Χρυσοστόμου. Ακολουθεί η θέση «Ξενοδοχειό», με ερείπια παλαιού ξενώνα μεσαιωνικών καταβολών, σταθμός των οδοιπόρων της παλιάς στράτας. Στη συνέχεια η διαδρομή οδηγεί στον Ασφοντηλίτη (2 ώρες και 20 λεπτά από Χώρα) με τον παλιό αγροτικό οικισμό, τα πηγάδια, τις βραχογραφίες και το εκκλησάκι του Αγ. Νικολάου, ξεχωριστή αρχιτεκτονική νότα. Συνεχίζει η διαδρομή προς Όξω Μεριά, όπου συναντάται το εκκλησάκι του Αγ. Μάμα και τελικά μέσα από τον Άνω Ποταμό κατηφορίζει προς Όρμο Αιγιάλης. Πανδαισία θεάματος όλη η διαδρομή.

Διαδρομή «Φωτοδότης»
Χώρα- Μηλιές- Αγ.Ειρήνη- Κατάπολα.
Διάρκεια 55 Λεπτά. Αρχίζει από τα βορεινά της Χώρας, όπου βρίσκεται το λιθόστρωτο που κατηφορίζει σκαλωτό, παράλληλα προς το βαθύ ρέμα, το Κάτω Φυλλάδι. Μετά από λίγο απέναντι είναι το ξωκλήσι της Παναγίας της Φιδοποταμιανής. Σε λίγο αντικρίζει ο περιπατητής το δεύτερο ξωκλήσι, του Ταξιάρχη. Μετά από λίγο, αφού διασχίσομε την περιοχή «Φονιάς», φθάνομε στις Μηλιές, όπου υπάρχει το παλιό τσουκαλάδικο. Η διαδρομή συνεχίζεται μέσα από τον ελαιώνα του Γιαλυνά προς την Αγ. Ειρήνη και μετά στα Κατάπολα.

Διαδρομή «Ιτώνια»
Λεύκες (Αγ. Θέκλα) -Άγιοι Σαράντα-Καμάρι- Καστρί (αρχαία Αρκεσίνη)-Βρούτση-Ραχούλα-Αρκεσίνη(Πύργος Αγ. Τριάδας).
Διάρκεια 3 ώρες και 10 λεπτά. Μεγάλη διαδρομή που ξετυλίγει μπροστά στα μάτια του περιηγητή μια αδιάλειπτη πολιτιστική εξέλιξη 4.000 ετών. Συνδέει τις δύο αρχαίες πόλεις Μινώα και Αρκεσίνη, η δε ονομασία του μονοπατιού θυμίζει την αγροτική γιορτή προς τιμή της Αθηνάς Ιτωνίας. Βασικά απαντήματα είναι ο Αρχαιολογικός χώρος της αρχαίας Μινώας, της αρχαίας Αρκεσίνης (Καστρί) και ο Πύργος της Αγίας Τριάδας. Στο δρόμο συναντάς φαράγγια, αμμουδιές (Φοινικιές- Αγ.Σαράντα -Τυροκόμο), ξωκλήσια (Αγ.Θέκλα – Αγ.Σαράντα -Αγ.Νικόλαος στο Καμάρι) με βυζαντινές νωπογραφίες (frescos).Τέλος τη Ραχούλα και τον Πύργο της Αγίας Τριάδας.

Διαδρομή «Μελανία»
Όρμος Αιγιάλης-Λαγκάδα-Στρούμπος-Παναγία Επανωχωριανή- Θολάρια-Φωκιότρυπα
Διάρκεια 2 ώρες και 5 λεπτά. Διαδρομή 4,5 χλμ. με μεγάλο πολιτιστικό ενδιαφέρον και υπέροχη θέα προς τον όρμο της Αιγιάλης. Στην περιοχή της Λαγκάδας θα θαυμάσετε τους παλιούς ανεμόμυλους, το φαράγγι του Αρακλού και την εκκλησία της Παναγίας της Επανωχωριανής. Στο ύψωμα Βίγλα κοντά στα Θολάρια, ήταν η ακρόπολη της αρχαίας Αιγιάλης, όπου σήμερα σώζονται ερείπια του τείχους, βάσεις αγαλμάτων και τάφοι της πρωτοκυκλαδικής και μεσοκυκλαδικής εποχής.

Διαδρομή «Παναγία»
Λαγκάδα- Άγιος Ιωάννης Θεολόγος-Σταυρός-Κρίκελος.
Διάρκεια 1 ώρα και 40 λεπτά. Εντυπωσιακή διαδρομή άγριας ομορφιάς πάνω από γκρεμούς, όπου λιθόστρωτο μονοπάτι οδηγεί στο βυζαντινό μοναστήρι του Ιωάννη του Θεολόγου, και βορειότερα στο ξωκλήσι του Σταυρού, πάνω από το παλιό μεταλλείο βωξίτη. Η διαδρομή, συνολικού μήκους 6,5 χλμ., καταλήγει στο ψηλότερο σημείο της Αμοργού (821 μ.) στο όρος Κρίκελος ή Κρούκελος, απ’ όπου η θέα αγκαλιάζει όλο το νησί και χάνεται στο γαλάζιο του Αιγαίου. Η περιοχή περιλαμβάνεται στο δίκτυο Natura 2000.

Διαδρομή «Βαλσαμίτης»
Κατάπολα-Άγιος Γεώργιος Βαλσαμίτης-Αγία Μαρίνα- Μινώα.
Διάρκεια 1 ώρα και 40 λεπτά.
Διαδρομή εξαιρετικής φυσικής ομορφιάς, που περνά από το μετόχι του Αγίου Γεωργίου του Βαλσαμίτη και καταλήγει στην αρχαία Μινώα, σε λόφο πάνω από το λιμάνι. Σήμερα σώζονται τμήματα το υ τείχους της πόλης, του σταδίου, του γυμνασίου και του ναού του Διονύσου. Στον ίδιο λόφο, δείγματα οικισμού ανάγουν την παρουσία του ανθρώπου στην Αμοργό στο 4000 π.Χ. Στην περιοχή βρέθηκε νεκροταφείο της πρωτοκυκλαδικής εποχής, καθώς και θολωτός μυκηναϊκός τάφος.

Διαδρομή «Ευαγγελίστρια»
Ξυλοκερατίδι (Κατάπολα)- Νερά- Βίγλα-Περιστεριά- Ευαγγελίστρια.
Διάρκεια 50 λεπτά. Πρόκειται για κυκλική διαδρομή που περνά από το νεκροταφείο των Καταπόλων, στη συνέχεια προχωρεί προς τα Νερά, όπου υπάρχει αρχαία πηγή. Πλησίον βρίσκεται το εκκλησάκι Αγ. Θεοδώρων, προχωρεί ανερχόμενο προς την Περιστεριά, αφήνοντας δεξιά τη Βίγλα, όπου έχει εντοπισθεί σημαντική πρωτοκυκλαδική εγκατάσταση. Η διαδρομή καταλήγει στον ναΐσκο της Ευαγγελίστριας, μνημείο πρώιμων βυζαντινών καταβολών με ιδιαίτερα αρχιτεκτονικά στοιχεία. Όλη η διαδρομή έχει καταπληκτική θέα προς το φυσικό λιμάνι των Καταπόλων και τα γύρω νησιά

Εκτός από αυτά τα μονοπάτια, ο επισκέπτης μπορεί να αναλακύψει και άλλες εξ’ ίσου ενδιαφέρουσες διαδρομές.